Coraz częściej olejki eteryczne trafiają do domów Polaków. Ich jakość i sposób stosowania bywają różne. Wiele osób kupując olejki kieruje się ceną. Wówczas kupują tanie olejki lub odwrotnie te bardzo drogie, dostępne dla osób zarejestrowanych w wielkich firmach. Często faktycznie cena bywa wyznacznikiem jakości olejku i nie zawsze te zakupione w aptece są godne polecenia. Jednak zauważam bardzo dużą nonszalancję w stosowaniu tych cennych esencji roślinnych.

Aromaterapeuci często przestrzegają i ściśle edukują swoich klientów na temat sposobów i zasad stosowania olejków. Jednak nie wszyscy korzystają ze wsparcia aromaterapeutów i niestety często uczą się na swoich błędach. Aromaterapia jest intensywnie rozwijającą się gałęzią naturoterapii. Prawidłowe jej zastosowania wspiera zdrowie i funkcjonowanie każdego dnia. Warto zatem poznać zasady bezpiecznego stosowania aromaterapii w życiu codziennym.

Pamiętajmy, że olejki eteryczne nie występują w czystej postaci w środowisku naturalnym. Oczywiście pochodzą one z roślin, jednak proces ich pozyskiwania powoduje niesamowitą koncentrację w małej kropli. Każdy olejek eteryczny jest kilkadziesiąt razy bardziej skoncentrowany niż w roślinie czy suszu. Celem tych substancji w roślinie jest jej ochrona przed szkodnikami, czynnikami zewnętrznymi, przyciągnięcie owadów w celu zapylenia, przekazywanie informacji między innymi roślinami, leczenie siebie np. po urazie mechanicznym. Każdy olejek to mieszanina wielu składników chemicznych (przeciętnie 100), a ich działanie na organizm człowieka jest holistyczny i coraz lepiej poznany. Nie oznacza to jednak, że jest on zawsze bezpieczny. To człowiek bowiem sprawił, że są one tak niesamowicie skoncentrowane w postaci olejku eterycznego- najczęściej poprzez destylację.

Więcej o tym czym w ogóle jest aromaterapia możesz przeczytać w naszym artykule: Aromaterapia – o co tu właściwie chodzi?

Najczęstsze błędy w stosowaniu olejków eterycznych i działania niepożądane

Wśród niepożądanych działań przy stosowaniu olejków eterycznych możemy wymienić alergie, podrażnienia skóry, reakcje fotouczulające oraz reakcje wewnętrzne takie jak hepatotoksyczność, kancerogenność, neurotoksyczność, teratogenność, interakcje z lekami.

Do najczęstszych odnotowanych w badaniach i literaturze reakcji organizmu należą reakcje alergiczne skórne, duszności, spowolnienie oddechu, kaszel, wymioty. Większość reakcji zasadniczo dotyczy skóry. Powszechnym błędem w tym przypadku jest stosowanie nierozcieńczonych olejków bezpośrednio na ciało lub stosowanie ich po dodaniu do wody. W tym przypadku najczęściej olejki nakładane są na skórę bezpośrednio i może dojść do wielu niepożądanych reakcji, np. wysypki, świąd, pieczenie, poparzenia, otwieranie się ran.

Niektóre osoby bez doświadczenia i szczegółowej wiedzy próbują aplikować olejki wewnętrznie. W Polsce i Anglii nie zaleca się takiej aplikacji, natomiast jest ona znana i praktykowana we Francji. Jednak nieumiejętność prawidłowego dawkowania oraz doboru olejku prowadzi do toksyczności wewnętrznej. W tym przypadku może dojść do wymiotów, podrażnienia układu pokarmowego i oddechowego, uszkodzenia śluzówki jamy ustnej, gardła i przełyku, uszkodzenia wątroby i jelit.

Najczęstsze zastosowanie olejków eterycznych to inhalacja oraz dyfuzja. Wdychanie olejków również niesie za sobą cały szereg zagrożeń. Najczęstsze to pojawienie się duszności, atak kaszlu, trudności z oddychaniem, atak astmy, zawroty głowy, atak migreny, bóle głowy. Pamiętaj, że olejek, który jest dla jednej osoby wskazany może być zagrożeniem dla innej osoby. W przypadku dyfuzowania olejków w pomieszczeniu należy przeprowadzać tę czynność od 15-30 minut, a następnie pomieszczenie przewietrzyć. Początkowo stosuj olejki pojedyncze tak by w razie późniejszego zastosowania mieszanek wiedzieć, który składnik może być dla ciebie potencjalnie niebezpieczny. Jeśli stosujesz olejki eteryczne pamiętaj, że w ich wypadku mniej znaczy lepiej. Bardzo często wystarczy krótkie wdychanie olejku lub mieszanki olejków z buteleczki by osiągnąć efekt terapeutyczny.

W przypadku nieprawidłowej inhalacji możemy narazić się na podrażnienie dróg oddechowych, duszności, kaszlu, ataku astmy, zwężenia przełyku. Czasami z pozoru bezpieczne olejki i często stosowane mogą po dłuższym czasie stosowania również wywołać opisane powyżej reakcje. Robert Tisserand w książce „ Essential oils safety” szczegółowo opisuje przypadki i konsekwencje nieumiejętnego stosowania olejków eterycznych. Szczególnie należy zwrócić uwagę na stosowanie olejków eterycznych w przypadku dzieci i kobiet w ciąży.

Interakcje z lekami

Czasami zauważam, że osoby stosujące olejki eteryczne zapominają o ich złożonej budowie chemicznej. Co za tym idzie o potencjalnie dużej możliwości wchodzenia w interakcje z lekami. Reakcje te dotyczą zarówno leków stosowanych dermalnie jak i wewnętrznie. Przykładem silnej interakcji jest stosowanie olejku eukaliptusowego razem z lekami przeciwdepresyjnymi. Eugenol będący składnikiem olejku eukaliptusowego (nie każdego – zależy od składu olejku, o tym napiszę w przyszłości) hamuje inhibitory MAO w lekach stosowanych przy leczeniu choroby Parkinsona, lekach neurologicznych czy psychiatrycznych.

UWAGA!!!
Powszechnie stosowane olejki eteryczne takie jak mięta pieprzowa czy eukaliptus są potencjalnie niebezpieczne dla dzieci. Należy ich unikać do 3 roku życia, a w bardzo niskich stężeniach (0,5%-1%) stosować w wieku 3-6 lat.

Neurotoksyczność i fototoksyczność – możliwe zagrożenia

Kolejnym potencjalnym zagrożeniem w stosowaniu olejków eterycznych jest ich neurotoksyczność. Do olejków o potencjalnym zagrożeniu w tym zakresie należą: piołun, wrotycz, tujon, szałwia lekarska, hyzop. Są to olejki, których już surowiec macierzysty czyli całe ziele jest niebezpieczny, trudny i potencjalnie trujący w stosowaniu jeśli nie wie się jak go dawkować. Należy tu podkreślić, że poziom tujonu w organizmie w miarę stosowania tych olejków podnosi się i kumuluje. W przypadku stosowania tych olejków może dojść do zatrucia nawet przy bardzo niskich dawkach, konwulsji, napadów toniczno-klonicznych. Konwulsje mogą powodować również doustne i skórne zastosowania takich olejków jak golteria, rozmaryn, lawenda spika, lawenda hiszpańska.

Inne ryzyko w stosowaniu olejków to potencjalne działanie fototoksyczne. W tym przypadku należy unikać przed ekspozycją na słońce olejków cytrusowych (wyjątek stanowią te, które są efektem procesu destylacji i pozbawione są bergaptenu), olejku rutowego, olejku z korzenia arcydzięgla, olejku z aksamitki, olejku kminkowego. Pragnę tu podkreślić, iż do reakcji fotoalergicznych w wyniku zastosowania tych olejków może dojść nawet po 18 godzinach od zastosowania olejku, a reakcje skórne mogą pojawić się po kolejnych 12 godzinach, nawet do 3 dni.

Do niepożądanych reakcji skórnych jednak nie związanych z kontaktem ze słońcem może dojść również przy stosowaniu olejku z kory cynamonu, liści laurowych czy drzewa herbacianego.

Jak przygotować olejek eteryczny aby zwiększyć jego bezpieczeństwo?

Ze względu na częste reakcje dermalne w stosowaniu olejków eterycznych na skórę zalecam ich rozcieńczanie przed zastosowaniem. Każdy olejek ma określone stężenie procentowe bezpiecznego zastosowania. Niektóre olejki eteryczne można stosować punktowo bez rozcieńczenia. Najczęściej w celu rozcieńczenia stosuje się oleje roślinne. Na początek dorosła osoba nie znająca własnych reakcji na dany olejek może zastosować 1% stężenie. W przypadku dzieci do 24 miesiąca życia zaczynamy od stężenia 0,25% . Ogólnie przyjmuje się następujące proporcje w rozcieńczaniu olejków:

Nie stosuj na skórę olejku omanowego oraz z cynamonu cejlońskiego. Z kolei zachowaj znacznie większe rozcieńczenia (0.2% – 1%) w przypadku takich olejków jak bergamotkowy, goździkowy, lemongrasowy, litsea cubeba, melisowy, bazyliowy.

Należy również zwrócić uwagę na wykorzystanie olejków w przypadku domowych zabiegów pielęgnacyjnych. Nigdy nie wlewaj olejków bezpośrednio do kąpieli. W tym przypadku bezpiecznej jest dodać olejek eteryczny do mydła w płynie, szamponu, płynu do kąpieli, kremu czy balsamu. Jednak również tutaj należy przestrzegać dawkowania olejków.

Najważniejszą rzeczą w olejku eterycznym jest jego skład

Bardzo często dochodzi do negatywnych reakcji na olejki eteryczne ze względu na ich skład, jakość bądź fałszowanie. Najdroższy olejek świata – róża damasceńska, jest również najczęściej fałszowana. 5 ml prawdziwego olejku może kosztować 800 – 1500 zł. Zatem najczęściej wszystkie tańsze są albo fałszowane, albo rozcieńczane albo syntetyczne. Tu wracam do myśli, że olejki kupione w aptece wcale nie oznaczają najwyższej jakości. Niestety te najdroższe znajdowane w sklepach internetowych też nie gwarantują nam bezpieczeństwa. W tym przypadku by zakupić produkt dobrej jakości bardzo przydatny jest kontakt z profesjonalnym aromaterapeutą, który doradzi gdzie zakupić dobre olejki eteryczne. Najdroższe i najczęściej fałszowane olejki eteryczne to m.in. olejek z róży damasceńskiej, olejek z drzewa sandałowego, olejek neroli, olejek z palo santo.

Wewnętrzne stosowanie olejków eterycznych

Kolejnym problemem w stosowaniu olejków eterycznych jest zastosowanie ich wewnętrznie. Oczywiście przemysł farmakologiczny oraz spożywczy powszechnie wykorzystują olejki eteryczne w gotowych produktach dostępnych na rynku. Jednak w tym przypadku samodzielne dawkowanie olejków bez bardzo rozległej wiedzy może mieć skutek negatywny dla zdrowia i może być potencjalnym zagrożeniem dla życia. Tylko doświadczeni aromaterapeuci mogą zalecić takie terapie. Nigdy samodzielnie, na własną rękę nie stosuj olejków eterycznych wewnętrznie.

Przechowywanie olejków eterycznych

Ważną kwestią jest również przechowywanie olejków eterycznych. Zawsze trzymaj olejki w szklanych ciemnych pojemnikach i w miejscu niedostępnym dla promieni słonecznych. Olejki cytrusowe najlepiej przechowuj w lodówce. Buteleczki zawsze powinny być szczelnie zamknięte. Trzymaj olejki w miejscach niedostępnych dla dzieci.

Olejkowe BHP:

1. Sprawdź źródło produkcji i miejsce nabycia olejków eterycznych.

2. Uważaj na stosowanie olejku z mięty pieprzowej i eukaliptusa u dzieci.

3. Zwróć uwagę na fałszowanie składów olejków eterycznych.

4. Uważaj na potencjalne możliwości wchodzenia olejków eterycznych w interakcje z lekami.

5. Korzystaj z pomocy aromaterapeutów.

6. Nie stosuj olejków eterycznych pochodzenia cytrusowego przed ekspozycją na słońce.

7. W celu zastosowania olejków na skórę rozcieńczaj je w olejach roślinnych w ściśle zaleconych stężaniach dla określonego olejku.

8. Nie stosuj olejków eterycznych wewnętrznie.

9. Rób przerwy w dyfuzjach i inhalacjach.

10. Dyfuzje przeprowadzaj w cyklach 15-30 minut, następnie przewietrz pomieszczenie.

11. U dzieci stosuj olejki po konsultacji z aromaterapeutą lub doświadczonym w tym zakresie lekarzem czy farmaceutą.

12. Prawidłowo przechowuj olejki.

13. MNIEJ ZNACZY LEPIEJ

Aromaterapia jest niezwykle ciekawą i owocną formą terapii. Jej stosowanie w codziennych dolegliwościach jest niezwykle skuteczne i przyjemne. Jednak należy nieustannie poszerzać wiedzę na temat pojawiających się badań w zakresie wykorzystania olejków eterycznych. W przeciwnym razie brak wiedzy i świadomości potencjalnych zagrożeń może mieć negatywne skutki dla zdrowia, a nawet życia. W kolejnych artykułach będę przybliżać Wam informacje na temat stosowania aromaterapii w życiu dziennym i w niesieniu sobie pomocy.

~ Katarzyna Kokoszko-Hodyjas
    Siła Natury