Jak już z pewnością wiecie ajurweda to starożytna, holistyczna nauka o zdrowiu, która wywodzi się z Indii. Jej nazwa oznacza „wiedzę o życiu” (z sanskrytu: „ayur” znaczy życie, a „veda” – wiedza). Ajurweda postrzega zdrowie jako stan równowagi między ciałem, umysłem i duchem, a jej celem jest nie tylko leczenie chorób, ale przede wszystkim zapobieganie im poprzez zdrowy styl życia. Kluczową koncepcją w ajurwedzie jest teoria tri-doszy, która mówi o trzech podstawowych energiach czyli „doszach” – Vata, Pitta i Kapha. Te dosze zarządzają wszelkimi procesami w ludzkim ciele i umyśle, wpływając na zdrowie, osobowość i samopoczucie.

Podstawowa koncepcja Tri-doszy

Według ajurwedy wszystko we wszechświecie składa się z pięciu elementów: przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi. Te elementy łączą się, tworząc trzy dosze, które zarządzają funkcjonowaniem organizmu. Dosze można porównać do sił, które organizują i regulują wszystkie procesy fizjologiczne i psychologiczne.

1. Vata: składa się z przestrzeni i powietrza i odpowiada za ruch.
2. Pitta: złożona z ognia i wody, odpowiada za przemiany metaboliczne.
3. Kapha: powstała z ziemi i wody, zapewnia stabilność i strukturę.

Każdy człowiek posiada unikalną kombinację tych trzech dosz, która określa jego naturalny stan równowagi (prakriti). Jednakże w ciągu życia, pod wpływem różnych czynników, takich jak styl życia, dieta, stres czy pogoda, dosze mogą się rozregulować, co prowadzi do problemów zdrowotnych. Ajurweda kładzie nacisk na utrzymanie równowagi między doszami, ponieważ ich nadmiar lub niedobór może prowadzić do chorób.

Charakterystyka dosz

Vata – Energia ruchu

Vata to dosza, która odpowiada za wszystkie ruchy w organizmie, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Zarządza krążeniem krwi, ruchem mięśni, oddychaniem, eliminacją odpadów z organizmu, a także aktywnością mentalną. Osoby, u których dominuje Vata, często są pełne energii, ruchliwe, mają szybką przemianę materii i intensywnie przeżywają emocje.

Cechy charakterystyczne osoby z dominującą Vata:

• Ciało: zazwyczaj szczupła, lekka sylwetka, szybkie ruchy, sucha skóra, zimne dłonie i stopy.
• Umysł: kreatywny, szybki, dynamiczny, ale niestabilny. Osoby te mają tendencję do szybkiego myślenia, łatwego przyswajania nowych pomysłów, ale również do szybkiego zapominania. Ich umysł bywa niespokojny, co może prowadzić do lęków i trudności z koncentracją.
• Emocje: osoby z przewagą Vata są emocjonalnie zmienne, łatwo podlegają wahaniom nastrojów. Mogą być pełne entuzjazmu, ale równie szybko przechodzić w stany lękowe lub depresyjne.

Osoby o dominującej Vata są często podatne na stres i nieregularność. Szybko się męczą, zwłaszcza jeśli prowadzą chaotyczny tryb życia lub nie mają wystarczającej ilości snu. W przypadku nadmiaru Vata pojawiają się zaburzenia takie jak: suchość skóry, zaparcia, problemy z układem nerwowym, bezsenność, lęki, a także bóle stawów.

Aby zrównoważyć Vata, ajurweda zaleca:

• Regularność w codziennych czynnościach (stałe godziny posiłków, snu i aktywności).
• Ciepłe, odżywcze potrawy, które pomagają stabilizować energię Vata (np. zupy, ciepłe napoje, tłuste pokarmy).
• Unikanie zimnych, suchych i surowych potraw.
• Regularne praktykowanie relaksacyjnych ćwiczeń, takich jak joga i medytacja.

Pitta – Energia przemiany

Pitta to dosza odpowiadająca za procesy przemiany w ciele, zarówno fizycznej, jak i umysłowej. Zarządza metabolizmem, trawieniem, regulacją hormonów oraz kontroluje nasze zdolności intelektualne i emocje. Pitta związana jest z ogniem, co sprawia, że osoby z przewagą tej doszy są intensywne, dynamiczne i mają silną wolę.

Cechy charakterystyczne osoby z dominującą Pitta:

• Ciało: średnia budowa, dobrze umięśnione ciało, skłonność do pocenia się, ciepła skóra. Osoby te mają silny układ trawienny, ale są podatne na stany zapalne i problemy skórne, takie jak wypryski czy trądzik.
• Umysł: logiczny, analityczny, ostry, z dużą zdolnością koncentracji. Pitta zarządza inteligencją, determinacją, a także ambicją. Osoby te mają tendencję do bycia liderami, są pewne siebie i zdeterminowane w dążeniu do celu.
• Emocje: osoby z przewagą Pitta mogą być łatwo irytowalne, wybuchowe i skłonne do gniewu. Pitta wiąże się z intensywnymi emocjami, które mogą być zarówno pozytywne (pasja, entuzjazm), jak i negatywne (frustracja, gniew).

Zaburzenia Pitta objawiają się problemami z trawieniem (zgaga, wrzody), stanami zapalnymi, nadciśnieniem oraz nadmierną potliwością. Nadmiar tej doszy prowadzi do przegrzania ciała i umysłu, co może objawiać się agresją, nadmiernym krytycyzmem, a nawet wypaleniem zawodowym.

Aby zrównoważyć Pittę, ajurweda zaleca:

• Spożywanie chłodzących, lekkich potraw, takich jak świeże warzywa, owoce, a także produkty mleczne, które łagodzą ognisty charakter Pitta.
• Unikanie ostrych, kwaśnych i gorących pokarmów.
• Regularne przerwy na odpoczynek, spędzanie czasu na świeżym powietrzu oraz unikanie nadmiernej rywalizacji i stresu.
• Praktykowanie umiarkowanej aktywności fizycznej, która nie powoduje przegrzania ciała.

Kapha – Energia stabilności

Kapha to dosza, która zarządza strukturą i stabilnością w organizmie. Odpowiada za budowę ciała, siłę mięśni, nawilżenie tkanek oraz odporność. Kapha związana jest z elementami ziemi i wody, co sprawia, że osoby z przewagą tej doszy są stabilne, spokojne i odporne na stres.

Cechy charakterystyczne osoby z dominującą Kapha:

• Ciało: solidna, ciężka budowa ciała, mocne kości, gęste włosy, nawilżona skóra. Osoby te mają tendencję do powolnego metabolizmu i łatwo przybierają na wadze.
• Umysł: spokojny, zrównoważony, cierpliwy. Kapha odpowiada za emocjonalną stabilność, lojalność i wytrwałość. Osoby z przewagą tej doszy są empatyczne, kochające i troskliwe, ale mają tendencję do bycia zbyt przywiązanymi do swojej rutyny.
• Emocje: ludzie z dominującą Kaphą są zazwyczaj optymistyczni i spokojni, ale w nadmiarze mogą stać się leniwi, ospali i apatyczni. Skłonność do przywiązania może również prowadzić do problemów z relacjami i stagnacji życiowej.

Zaburzenia Kapha objawiają się nadwagą, ospałością, zatrzymywaniem płynów w organizmie, alergiami oraz problemami z oddychaniem, takimi jak astma czy przewlekłe infekcje górnych dróg oddechowych.

Aby zrównoważyć Kaphę, ajurweda zaleca:

• Lekką, suchą dietę, bogatą w przyprawy, surowe warzywa i lekkie zboża.
• Regularną aktywność fizyczną, która pomoże pobudzić metabolizm i utrzymać energię na odpowiednim poziomie.
• Unikanie zbyt dużej ilości odpoczynku oraz nadmiernego jedzenia, zwłaszcza ciężkich i tłustych potraw.
• Stymulowanie umysłu nowymi wyzwaniami i aktywnościami, które wyrywają Kaphę z rutyny.

Tri-dosza w praktyce życia codziennego

Ajurweda kładzie duży nacisk na dostosowanie stylu życia i diety do indywidualnej konstytucji (prakriti) oraz panujących warunków zewnętrznych. Niezależnie od tego, która dosza dominuje w organizmie danej osoby, kluczem do zdrowia jest utrzymanie równowagi.

W praktyce oznacza to, że osoby z dominującą Vata powinny dbać o ciepło i regularność, osoby z przewagą Pitta muszą unikać przegrzania i nadmiernego stresu, a osoby z dominującą Kapha powinny unikać stagnacji i nadmiernego przywiązania do komfortu.

Każdy z nas dostaje przy urodzeniu unikatową kombinację wszystkich trzech dosz. Wszystkie trzy dosze są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a ich harmonijne współdziałanie jest kluczem do zdrowia. NWarto jednak pamiętać, że ajurweda postrzega człowieka jako całość, gdzie ciało, umysł i duch są ze sobą nierozerwalnie połączone. Utrzymanie równowagi dosz, odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna oraz pielęgnowanie zdrowych relacji i emocji są fundamentem długiego i szczęśliwego życia.

Namaste!

~ Kinga